Артериялық гипертензия – бүгінгі таңда бүкіл әлемде жүрек ауруларынан болатын өлім-жітім деңгейінің өсуінің негізгі себебі. Мұның себебі – халықтың жүрек-қан тамырлары ауруларының дамуы және олардың салдары туралы хабардар болмауы. Адамдар аурудың ерте кезеңдерінде сирек көмекке жүгінеді, бірақ дәл осы сәтте асқынулардың алдын алуға болады. Мақалада қатесіз анамнезді қалай жинау керектігі, қан қысымын өлшеудің қандай әдістерін таңдау керектігі, артериялық қысымды тәуліктік мониторлау және жүректі аспаптық диагностикалау әдісінің артықшылықтары туралы айтып береміз, ең бастысы, артериялық гипертонияны емдеу бойынша еуропалық гипертония қоғамының бүгінгі күні қандай практикалық ұсыныстармен бөлісетінін білеміз.
Тағы үлгілер мен шаблондарды осы жерден жүктеп алыңыз
Артериалық гипертензия: анамнезді қалай жинау керек
Ғылым бір орында тұрмайтынына және артериялық гипертонияны мониторингілеу мен емдеу бөлігінде елеулі нәтижелерге қол жеткізілгеніне қарамастан, шешуді талап ететін мәселелер жеткілікті болып қалуда.
Еуропалық кардиология қауымдастығының мәліметтері бойынша, әйелдерге қарағанда ер адамдарда, әсіресе, 55 жастан асқаннан кейін гипертониямен ауыру қаупі жоғары.
|
Гость! Дәрігер нені білуі қажет:
|
Артериялық гипертензия (AГ) (гипертония) – жүрек-тамыр жүйесінің ең көп таралған ауруы. Гипертония – бұл науқастың артериялардың және/немесе артериолалардың тарылуына байланысты белгіленген нормамен салыстырғанда қан қысымының тұрақты жоғарылауы. Жүйелік қан қысымы – бұл жүрек шығарудың және тамырлардың жалпы перифериялық қарсыласуының нәтижесі.
Дені сау адамдардағы қан қысымының шектері:
-
оңтайлы - 120/80 мм рт. ст. Б.;
-
қалыпты – 130/85 мм рт.ст. Б.;
-
қалыпты жоғарылауы –130-139 / 85-89 мм рт.ст.
АГ әлсіз белгілермен бірге жүруі мүмкін немесе субъективті сезімдерсіз мүлдем пайда болуы мүмкін. Аурудың клиникалық белгілері мақсатты органдар зақымданған кезде ғана пайда болады. Сонымен қатар, пациенттер оксипитальды аймақтағы пульсирленген табиғаттың бас аурулары таңертең оянғанда пайда болады, эмоционалдық шиеленіспен байланысты болуы мүмкін, сондай-ақ жұмыс күнінің соңында күшейеді.
Басқа белгілердің ішінде:
-
бас айналу;
-
көз алдында шыбын-шіркей;
-
нашар ұйқы;
-
көру қабілетінің бұзылуы;
-
жүрек аймағындағы ауырсыну бар.
Сондықтан диагноз қою кезінде дәрігерге егжей-тегжейлі медициналық тарихты басшылыққа алу керек, сонымен қатар науқастың артериялық гипертензияға және жүрек-тамыр ауруларына (эссенциалды гипертензия және т.б.) отбасылық бейімділігін түсіну қажет.
Анамнез жинаған кезде мыналарға назар аударыңыз:
-
АГ диагнозын қойған уақыт, оның ішінде кез келген алдыңғы тексерулер, госпитализациялар және т.б. деректер;
-
қазіргі және бұрынғы қан қысымы деңгейінің қолда бар жазбаларының барлығы;
-
кез келген басқа дәрілерді, оның ішінде прессорлық әсері бар препараттарды қабылдауды қадағалау;
-
бұрынғы және қазіргі кездегі барлық ауруының сипаттамасы мен белгілері;
-
менопауза мен гормон алмастыратын терапия тарихы.
Артериялық гипертонияны, жүректің ишемиялық ауруы мен қант диабетін ерте анықтауға скрининг қалай жүргізіледі
Мінез-құлықтық қауіп факторларын ерте анықтауға скринингтік зерттеулер жүргізу тәртібін № 174/2020 бұйрық 18-21-тармақтарда айқындады. Нысаналы топ-артериялық гипертониямен, жүректің ишемиялық ауруымен және қант диабетімен динамикалық бақылауда тұрмайтын 40-70 жастағы ерлер мен әйелдер.
Гипертонияны емдеу: ҚҚ өлшеу үшін қандай әдістерді таңдау керек
Көптеген бақылаудың нәтижелері көрсеткендей, дәрігердің кабинетінде қан қысымын бір рет өлшеу әрқашан дұрыс нәтиже көрсетпейді. Медициналық әдебиеттерде «ақ халат», синдромы деп аталатын жайт атап өтіледі. Ол бойынша әдетте жоғары қан қысымынан зардап шекпейтін пациенттің дәрігердің кабинетінде артериялық қан қысымы көтеріледі. Бірақ дәрігердің кабинетінен тыс жерде қан қысымы қалыпты болады. Сондай-ақ, жасырын гипертония бойынша да көптеген жағдай тіркелген. Бұл жерде керісінше, пациенттің қан қысымын дәрігердің кабинетінде өлшеген кезде АҚ жоғары болмайды да, кабинеттен тыс бірден көтеріледі.
|
Гость! Білім беру ұйымындағы медицина қызметкеріне нені білу қажет:
|
Міне сондықтан да, дәрігер кабинетінен тыс жерде ҚҚ мониторинг жүргізу әдістері, соның ішінде амбулаторлық және ҚҚ үйде мониторингтеу, нормотензия, жасырын гипертония, «ақ халат» синдромы гипертониясы мен тұрақты гипертония сияқты АГ түрлерін ажыратудың маңызды құралы деп қорытынды жасауға болады.
АГ диагнозы қан қысымын амбулаторияда немесе үйде, кеңседе немесе кеңседен тыс бірнеше рет өлшеуге негізделген болуы керек.
Дәрігер кабинетінен тыс ҚҚ өлшеу – артериялық қысымның тәуліктік мониторингін (АҚТМ) немесе артериялық қысымды үйде мониторлауды (АҚҮМ) қолдану. Бұл әдістер кәдімгі кеңселік тексеруге қарағанда, пациенттің күнделікті өміріне мүмкіндігінше жақын жағдайларда қан қысымын өлшеуді көбірек бағалауға мүмкіндік береді.
| Сондай-ақ, оқыңыз:
|
Назарыңызға! АҚ-ны өлшеудің екі әдісін – АҚТМ мен АҚҮМ қолданудың артықшылықтары мен кемшіліктерімен толығырақ – осы жерден танысыңыз.
Үйдегі өлшеу құралдарының көмегімен қан қысымының көп күндік өзгерістерін тіркеу үшін пайдалануға болады, ал АГТМ АГ-ның бір күн ішіндегі ғана өзгерістерін тіркейді. Жалпы, екі әдісті бір-біріне балама ретінде емес, толықтырушы ретінде қарастырған жөн.
- Балалардағы темір тапшылығы анемиясы: педиатр не білуі керек
- Науқастарды инсульттан кейінгі оңалту: қандай препараттарды тағайындау керек
- Қарқынды терапия бөлімшесінің практикасындағы гипомагниемия және магний сульфаты
- Антибиотиктерге төзімділікті қалай бақылауға алуға болады: заманауи көзқарас және ДДҰ талаптары
«Ақ халаттың» гипертензиясы жиі кездесетін жағдайлар:
-
АҚ кеңселік өлшеу деректері бойынша 1 дәрежелі артериялық гипертензия;
-
АГ-мен шартталған органдардың зақымдану белгілерінсіз кеңселік АҚ-ның айқын жоғарылауы.
Гипертензия және Еуропалық гипертония қоғамының практикалық ұсыныстары
Еуропалық гипертония қоғамы (European Society of Hypertension, бұдан әрі – ESH) Еуропалық кардиология қоғамымен (European Society of Cardiology) (бұдан әрі – ESC) бірге артериялық гипертониямен ауыратын пациенттер ісін жүргізудің келесі принциптерін ұстануды ұсынады:
-
гипертонияға диагностика жасау әрі ауруды анықтау үшін қан қысымына тәулік бойы мониторинг жүргізу (бұдан әрі – АҚТМ) немесе үйде қан қысымын өлшеңіз және «out-of-office» – «кеңседен тыс» әдісін пайдаланыңыз. Бұл сізге жасырын гипертония мен «ақ халат синдромын» (өлшеу кезінде қан қысымының жоғарылауы) анықтауға көмектеседі;
-
егде жастағы және қарт пациенттердің жалпы денсаулығының, сондай-ақ күтім қажеттігі мен терапияға төзімділігі есебін жүргізу. Яғни, бұл жағдайда пациенттің хронологиялық (төлқұжаттағы) жасына емес, биологиялық жасына баса назар аударылады. Егер пациент терапияны жақсы көтерсе, оның жасына байланысты емдеуді тоқтату ұсынылмайды;
-
терапияға бейімділіктің төмендігін анықтау бойынша ұсыныстарды орындау, яғни дәрілік терапияның нашар немесе төмен деңгейде жүргізілуі артериялық гипертонияны мониторингтеу жеткіліксіздігінің басты себептерінің бірі болып саналады;
-
SPC (single-pillcombination/ бір таблетка комбинациясы) стратегиясын қолданыңыз. Бұл жерде артериялық гипертонияны бастапқы емдеу үшін екі антигипертензивті дәріні біріктіретін терапияға артықшылық беріледі. Ангиотензин-түрлендіретін фермент тежегіштерін (АТФТ) немесе ангиотензин рецепторларының блокаторларын (АРБ) кальций өзекшелерінің блокаторларымен (КБ) біріктіріп қолдану арқылы дәрілік терапияның жеңілдетілген алгоритмі ұсынылды. Немесе пациенттердің көпшілігі үшін негізгі терапия ретінде тиазидті/тиазид тәрізді диуретик немесе ерекше көрсетілімдер үшін бета-адреноблокаторларды (ББ) тағайындау керек;
-
гипертонияны ұзақмерзімді емдеуде медбикелер мен фармацевттердің өзара қарым-қатынасының маңызын көрсету.
| Сондай-ақ, оқыңыз:
|
Айта кету керек, гипертонияға диагностика жасау мен ауруға мониторинг жүргізуге арналған бұрынғы ұсыныстардың барлығы да «кабинетте», яғни дәрігер кабинетінде қан қысымын өлшеуге негізделген. Жақында қан қысымының диагностикасы туралы көзқарастар гипертонияның «жасырын» деп аталатын түрлерінің тұрақты түрде жоғары пайыз (50%-дан астам) көрсетуіне байланысты айтарлықтай өзгерістерге ұшырады.
Артериялық қысымды төмендету және оны керек деңгейде ұстап тұру АГ-мен ауыратын пациенттердің жүрек-қан тамырлары ауруларының жағдайын жақсартатын негізгі фактор болып саналады.
Қазақстанда гипертониямен ауыратын науқастарға скринингтерді қалай жүргізу керектігі және бүгінгі күні дәрілік терапияның қандай жаңа бағыттары ұсынылғаны туралы толығырақ мақаланың жалғасын – «Терапия және денсаулық» журналынан оқыңыз.
- Скринингтік зерттеулерге жататын адамдардың нысаналы топтарын, сондай-ақ осы зерттеулерді жүргізу қағидаларын, көлемін және кезеңділігін бекіту туралы ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің 30.10. 2020 № ҚР ДСМ-174/2020 бұйрығы
- ҚР Денсаулық сақтау министрлігі Медициналық қызметтердің сапасы жөніндегі біріккен комиссиясының 03.10.2019 № 74 хаттамасы
- «Балалар мен жасөспірімдердегі артериялық гипертензия» диагностикасы мен емдеудің клиникалық хаттамасы ҚР Денсаулық сақтау министрлігі Медициналық қызметтердің сапасы жөніндегі біріккен комиссиясының 10.11.2017 № 32 хаттамасы (ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің Медициналық қызметтердің сапасы жөніндегі біріккен комиссиясының 2017 жылғы 10 қарашадағы № 32 хаттамасы)
- «Жүкті әйелдердегі артериялық гипертензия» диагностикасы мен емдеудің клиникалық хаттамасы ҚР Денсаулық сақтау министрлігі Медициналық қызметтердің сапасы жөніндегі біріккен комиссиясының 27.12.2017 № 36 хаттамасы